Bỏ án tử hình đối với một số tội danh: Đề xuất nhân văn từ Bộ Công an

Ngày 02/04/2025, Bộ Công an đã có Tờ trình số 55/TTr-BCA gửi Chính phủ về việc xây dựng dự án Bộ luật Hình sự (sửa đổi). Một trong những nội dung quan trọng thu hút sự quan tâm của dư luận là đề xuất bãi bỏ hình phạt tử hình đối với 8/18 tội danh hiện nay, thay thế bằng tù chung thân không xét giảm án.

Tóm tắt đề xuất của Bộ Công an

Cụ thể, trong Tờ trình 55/TTr-BCA, Bộ Công an đề xuất bỏ án tử hình đối với 5 tội danh và thay bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án, bao gồm:

- Tội Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân (Điều 109)

- Tội Phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của Nhà nước (Điều 114)

- Tội Sản xuất, buôn bán hàng giả là thuốc chữa bệnh, phòng bệnh (Điều 194)

- Tội Vận chuyển trái phép chất ma tuý (Điều 250)

- Tội Phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421)

Ngoài ra, còn có 3 tội danh khác cũng được đề xuất bỏ án tử hình, gồm:

- Gián điệp (Điều 110)

- Tham ô tài sản (Điều 353)

- Nhận hối lộ (Điều 354)

Như vậy, tỷ lệ tội danh bị đề xuất loại bỏ án tử hình chiếm 44,44% (8/18 tội danh có khung hình phạt cao nhất là tử hình theo Bộ luật Hình sự hiện hành).

Cơ sở thực tiễn của đề xuất

Bộ Công an đưa ra nhiều lý do cho việc thay đổi này, tập trung vào tính khả thi, nhân đạo và thực tiễn áp dụng pháp luật:

1. Khó khăn trong thực tiễn tuyên án:
Một số khung hình phạt có phạm vi rộng, ví dụ như các tội liên quan đến ma túy quy định khối lượng từ 100 gram trở lên là có thể tuyên tử hình, khiến việc xác định hình phạt cụ thể gặp nhiều vướng mắc.

2. Không cần thiết duy trì hình phạt tử hình đối với một số tội danh:
Nhiều tội danh mặc dù có khung hình phạt tử hình nhưng trong thực tế hiếm hoặc chưa được áp dụng, điển hình như các tội “Hoạt động nhằm lật đổ chính quyền”, “Sản xuất thuốc giả”, hoặc “Phá hoại cơ sở vật chất - kỹ thuật của Nhà nước”.

3. Vấn đề nhân đạo với người mắc bệnh hiểm nghèo:
Hiện chưa có quy định miễn tử hình đối với người bị bệnh nan y như ung thư giai đoạn cuối, AIDS giai đoạn nặng... Điều này khiến cơ quan thi hành án gặp khó trong xử lý.

4. Thời hiệu thi hành án tử hình gây lúng túng:
Bộ luật hiện hành quy định thời hiệu thi hành án tử hình là 20 năm, nhưng không có quy định rõ ràng về chuyển đổi hình phạt hoặc hướng xử lý sau khi thời hiệu kết thúc. Thực tế có 17 bị án đã bị giam giữ hơn 15 năm mà chưa thi hành án, gây khó khăn pháp lý.

Một bước tiến nhân đạo và hợp lý

Đề xuất của Bộ Công an cho thấy sự thay đổi tư duy hình sự theo hướng nhân văn, hiện đại và thực tiễn hơn. Việc thay thế án tử hình bằng hình phạt tù chung thân không xét giảm án vẫn đảm bảo nguyên tắc xử lý nghiêm minh, cách ly đối tượng nguy hiểm khỏi xã hội, nhưng đồng thời hạn chế oan sai và tạo điều kiện cho chính sách hình sự mang tính giáo dục và cải tạo.

Việc Bộ Công an đề xuất bãi bỏ hình phạt tử hình đối với 8 tội danh là một hướng đi tích cực, hợp với xu hướng tiến bộ pháp lý toàn cầu, phù hợp với nguyện vọng của nhiều tổ chức bảo vệ quyền con người. Đây là bước đầu tiên để xã hội tiếp cận một nền pháp luật nhân đạo nhưng vẫn nghiêm minh, đảm bảo công lý nhưng cũng chứa đựng yếu tố khoan dung. Chúng ta hoàn toàn có thể hoan nghênh và ủng hộ đề xuất này như một dấu hiệu cho thấy hệ thống pháp luật Việt Nam đang không ngừng hoàn thiện, đặt trọng tâm vào con người và công bằng xã hội.