Không khởi tố vụ án hình sự khi người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội đã chết

Tóm tắt vụ việc

Theo thông tin từ Tuổi Trẻ Online ngày 29/4/2025, người thân của ông N.V.P (43 tuổi, ngụ tại huyện Trà Ôn, tỉnh Vĩnh Long) cho biết Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đã tiếp nhận toàn bộ hồ sơ liên quan đến vụ tai nạn giao thông xảy ra hồi tháng 9/2024 khiến con của ông P – cháu Tr, tử vong. Vụ việc từng bị đình chỉ điều tra và không khởi tố.

Sự việc bắt đầu từ ngày 04/9/2024, tài xế N.V.B.T điều khiển xe tải gây tai nạn cho cháu Tr. Đến ngày 26/12/2024, Công an huyện Trà Ôn ra quyết định không khởi tố vụ án, với lý do: "Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội đã chết (cháu Tr)".

Không đồng tình với kết luận này, ông N.V.P đã khiếu nại, dẫn đến việc Viện Kiểm sát nhân dân huyện Trà Ôn ban hành quyết định hủy bỏ quyết định không khởi tố vào ngày 17/01/2025, yêu cầu điều tra lại. Tuy nhiên, chỉ vài ngày sau, ngày 23/01/2025, Công an huyện Trà Ôn tiếp tục ra quyết định không khởi tố vụ án, lần này với lý do: "Không có sự việc phạm tội". Khi ông P tiếp tục khiếu nại, Viện Kiểm sát nhân dân huyện Trà Ôn vẫn giữ nguyên quan điểm không khởi tố (quyết định ngày 10/02/2025).

Đáng chú ý, vào tối 29/4/2025, ông N.V.P được xác định đã tự sát sau khi nổ súng bắn tài xế xe tải liên quan đến vụ tai nạn trước đó. Sự việc đã gây chấn động dư luận.

Căn cứ không khởi tố vụ án hình sự theo luật định

Căn cứ theo quy định tại Điều 157 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung qua các năm 2021 và 2024, pháp luật quy định rõ các trường hợp không được khởi tố vụ án hình sự. Trong đó có nêu rõ, không được khởi tố vụ án hình sự khi có một trong các căn cứ sau:

1. Không có sự việc phạm tội;

2. Hành vi không cấu thành tội phạm;

3. Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội chưa đến tuổi chịu trách nhiệm hình sự;

4. Người mà hành vi phạm tội của họ đã có bản án hoặc quyết định đình chỉ vụ án có hiệu lực pháp luật;

5. Đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự;

6. Tội phạm đã được đại xá;

7. Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội đã chết, trừ trường hợp cần tái thẩm đối với người khác;

8. Tội phạm quy định tại khoản 1 các Điều 134, 135, 136, 138, 139, 141, 143, 155 và 156 của Bộ luật Hình sự mà bị hại hoặc người đại diện của bị hại không yêu cầu khởi tố.

Nhận định sơ bộ

- Từ trình tự các quyết định không khởi tố vụ án trong vụ án nêu trên và căn cứ vào khoản 7 Điều 157 Bộ luật Tố tụng hình sự, có thể hiểu cơ quan tiến hành tố tụng đã xác định cháu Tr là người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội, từ đó áp dụng quy định “người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội đã chết” để không khởi tố. 

- Theo thông tin báo chí, nếu tài xế lái xe tải có hành vi lấn làn và gây hậu quả nghiêm trọng (làm chết người), thì đây là hành vi có dấu hiệu tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ theo Điều 260 Bộ luật Hình sự. Trường hợp này phải được điều tra, xác minh kỹ lưỡng và chỉ được đình chỉ điều tra hoặc không khởi tố khi có đầy đủ căn cứ pháp lý và chứng cứ khách quan. 

Vụ việc đang được Viện Kiểm sát nhân dân tối cao xem xét lại sau khi tiếp nhận hồ sơ vào chiều 29-4-2025. Luật sư đại diện gia đình ông N.V.P đã nhấn mạnh rằng: việc giải quyết vụ án cần phải khách quan, công tâm, đúng pháp luật, “Không làm oan, sai người vô tội, nhưng cũng không được bỏ lọt tội phạm” (Tuổi Trẻ Online, ngày 29-4-2025). Trong bối cảnh pháp luật Việt Nam hiện hành, việc không khởi tố vụ án hình sự với lý do sai căn cứ pháp luật hoặc nhận định sai đối tượng là rất nghiêm trọng, có thể dẫn tới hậu quả khôn lường về mặt xã hội cũng như niềm tin của người dân vào công lý.